Polska w drugim tysiącleciu t.1 - M.Kosman

Polska w drugim tysiącleciu t.1 - M.Kosman

Polska w drugim tysiącleciu 
tom 1, Czasy narodu i państwa szlacheckiego
Marceli Kosman

 

Wydawnictwo: Adam Marszałek
Toruń 2007
oprawa: miękka, s.348

Wstęp

Przedmiotem wykładu są dzieje państwa i narodu, zamieszkałego na terytorium z dość trwałymi granicami na południu (góry) i północy (choć morze nie zawsze stanowiło w tysiącleciu trwały punkt oparcia), natomiast zmiennymi - i to bardzo - na zachodzie i na wschodzie. W pewnym momencie głośne było hasło Polski od morza (Bałtyk) do morza (Czarne), choć w tym drugim przypadku określenie to miało znaczenie symboliczne, gdyż granice nigdy nie oparły się o wybrzeża czarnomorskie, chyba że uwzględnić kraje hospodarskie. Gdyby sięgnąć do największego rozwoju terytorialnego w okresie przedrozbiorowym, należałoby mówić o państwie wieloetnicznym, używano zresztą określenia Rzeczpospolita Obojga Narodów (Korona Polska i Wielkie Księstwo Litewskie), czasami poszerzanym na Trojga (wyodrębniano również Ruś, dzisiejszą Ukrainę). Tak rzecz przedstawiała się do końca XVIII w., w wyniku pierwszej wojny światowej zaś wyłoniły się na dawnym wspólnym obszarze nowe państwa narodowe, które równie wiele łączyło, co i dzieliło. Dziś niektórzy historycy ostrożnie piszą o Rzeczypospolitej iviel u narodów.

Podziały zresztą dotyczą nie tylko tej kwestii, im bliżej bowiem współczesności, tym więcej konfliktów wewnętrznych miało miejsce w samej etnicznej Polsce, różnic w ocenach przeszłości, zwłaszcza tej nam najbliższej. W przeciwieństwie do wspomnianych mrocznych początków tym razem mamy do czynienia z przebogatą podstawą źródłową, choć i tu spotykamy luki albo manipulowanie materiałami. Ale jedno jest ważne: w warunkach pełnej - jak się wydaje - wolności historyk nie jest ograniczany przez cenzurę, do przeszłości odeszły tzw. białe plamy, tematy zakazane. Pozostała jednak autocenzura i subiektywizm autorów w zakresie politycznym, religijnym, społecznym itd. Liczne tego dowody spotykamy w publikacjach po 1989 r. i kwestii tej poświęcimy uwagę w aneksie historiograficznym zamykającym tysiącletnie polskie dzieje.

Wszelkie cezury mają znaczenie umowne. Tak jest i w naszym przypadku. Przyjmujemy jednak podział na utrwalone epoki, których w dziejach Polski wyróżnia się najogólniej trzy: czasy przedrozbiorowe (do końca XVIII w.), epokę narodowej niewoli oraz Polskę odrodzoną (od 1918 r.).